Το να λαμβάνουμε υπόψη τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά αποτελεί σημαντικό
και απαραίτητο χαρακτηριστικό στις αλληλεπιδράσεις μας με τους άλλους. Είναι
επίσης ζωτικής σημασίας στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Οι παρακάτω πρακτικές
αναδεικνύουν πέντε σημαντικές στρατηγικές για το πώς μπορούν οι εκπαιδευτές να
κάνουν τα μαθησιακά τους περιβάλλοντα να ανταποκρίνονται καλύτερα στις πολιτισμικές
ανάγκες.
1. Γνωρίστε τους μαθητές σας
Το
να γνωρίσετε τους μαθητές σας έχει καθοριστική σημασία στον τρόπο με τον οποίο
θα σχεδιάσετε και θα υλοποιήσετε το πρόγραμμα μαθημάτων σας. Ως εκπαιδευτές, θα
πρέπει να κατανοείτε τις συμπεριφορές, το υπόβαθρο και τις προκλήσεις που
αντιμετωπίζουν οι μαθητές σας για να μπορέσετε να ανταποκριθείτε σε αυτές.
Ένας αποτελεσματικός τρόπος να μάθετε πράγματα για τους μαθητές σας
είναι να σπάσετε τον πάγο από τις πρώτες συναντήσεις στην τάξη. Μπορείτε να το
πετύχετε αυτό με σύντομες ερωτήσεις με τη μορφή ερωτηματολογίων, απλών γραπτών
ερωτήσεων, συνεντεύξεων ή ερωτήσεων που μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να είναι
ολοένα και πιο σύνθετες ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών. Οι ερωτήσεις θα
μπορούσαν να περιλαμβάνουν πληροφορίες για το τι αρέσει και τι δεν αρέσει στους
μαθητές, τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα, τις εξωσχολικές τους υποχρεώσεις και ιδιαίτερα
τις απόψεις τους για τα μαθήματα ή/και τους εκπαιδευτές που θεωρούν ότι
λειτουργούν αποτελεσματική ή μη αποτελεσματικά.
Πολύ συχνά, οι μαθητές θα μοιραστούν προσωπικές εμπειρίες που τους
επηρέασαν βαθιά. Λαμβάνοντας αυτού του είδους τις πληροφορίες, οι εκπαιδευτές
μπορούν να εκπληρώσουν καλύτερα τις ανάγκες των μαθητών τους. Με το να ρωτάτε
τακτικά τι κάνουν οι μαθητές στην τάξη σας, μπορείτε να παραμένετε ενημερωμένοι
για την κατάστασή τους.
Ορισμένες φορές, μπορεί να αλλάξουν οι καταστάσεις κατά τη διάρκεια
ενός εξαμήνου ή ενός σχολικού έτους. Οι μαθητές μπορεί να καταλήξουν άστεγοι,
να πρέπει να διαχειριστούν ένα νέο γάμο ή ένα διαζύγιο των γονιών τους, ή δικές
τους περιστάσεις που αλλάζουν τη ζωή τους. Όσο περισσότερα μαθαίνουμε
γι’αυτούς, τόσο καλύτερα μπορούμε να καταλάβουμε την κατάστασή τους και να τους
βοηθήσουμε.
2.
Να έχετε επίγνωση των δικών σας προκαταλήψεων
Οι
προκαταλήψεις μπορεί να υπάρχουν σε πολλές μορφές και συχνά προέρχονται από
εσωτερικές μας κοσμοθεωρίες τις οποίες διδαχτήκαμε κατά την παιδική μας ηλικία.
Οι πεποιθήσεις και οι προτιμήσεις μας διαμορφώνονται από την εκπαίδευσή μας,
την οικογένεια, τους φίλους και τους ομοτίμους μας. Μπορεί να πάρουν πολλές
μορφές και να συνδεθούν με τη θρησκεία, το φύλο, τον πολιτισμό, το σχολείο ή
κάτι λιγότερο σημαντικό, όπως το φαγητό ή το μέγεθος
Στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, οι προκαταλήψεις του εκπαιδευτή είναι συχνά
αληθινό πρόβλημα.
Συμβαίνει συχνά ένας μαθητής να θεωρεί ότι ο εκπαιδευτής είναι άδικος ή
ότι δεν χρησιμοποιεί τις ίδιες πρακτικές βαθμολόγησης σε όλους τους μαθητές. Η
αντίληψη αυτή μπορεί να είναι ή να μην είναι ακριβής, αλλά η επίγνωση των
προκαταλήψεών σας μπορεί να επηρεάσει τις παιδαγωγικές σας αποφάσεις. Για
παράδειγμα, οι εκπαιδευτές μπορεί να έχουν μειωμένες προσδοκίες με βάση τον
πολιτισμό ή/και το χρώμα ενός μαθητή σε μια κοινότητα στην οποία κυριαρχεί το
λευκό χρώμα δέρματος και η μεσαία τάξη.
Οι ασυνείδητες προκαταλήψεις μπορεί επίσης
να συμβάλουν σε προβληματικό τρόπο σκέψης. Για παράδειγμα, οι ασυνείδητες προκαταλήψεις
μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα ένας εκπαιδευτής να νομίζει ότι οι γυναίκες δεν
μπορούν να αριστεύσουν στα μαθηματικά ή ότι οι εσωστρεφείς, ήσυχοι μαθητές δεν
κατανοούν το μάθημα επειδή δεν συμμετέχουν πολύ. Το να αναγνωρίσουμε το γεγονός
ότι όλοι έχουμε προκαταλήψεις δεν θα τις αλλάξει. Μπορεί όμως να μας βοηθήσει
να λάβουμε πιο συνειδητοποιημένες αποφάσεις και να δώσουμε σημασία στις
διαφορές των διάφορων οπτικών, ώστε να μην διαιωνίζουμε την ανισότητα.
3.
Αλλάξτε την παιδαγωγική σας μέθοδο και το πρόγραμμα μαθημάτων
Οι εκπαιδευτές εξετάζουν πλέον με
περισσότερη ενσυνειδητότητα το πώς μπορούν να παραδώσουν μαθήματα που
ανταποκρίνονται στις πολιτισμικές ανάγκες λόγω της σημαντικής ανάγκης που
προέκυψε αυτούς τους μεταβαλλόμενους καιρούς. Ενώ κάποιοι αρχίζουν να
προσπαθούν να φέρουν ουσιαστικές αλλαγές, υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που
μπορούν να κάνουν οι εκπαιδευτές για να αλλάξουν τόσο το πρόγραμμα μαθημάτων
όσο και τις παιδαγωγικές πρακτικές.
Πολλές και διαφορετικές στρατηγικές μπορούν
να υλοποιηθούν στο πρόγραμμα μαθημάτων, σε τρεις τομείς: το περιεχόμενο των
μαθημάτων, τη μεθοδολογία και την αξιολόγηση.
3.1 Πολιτισμικό περιεχόμενο μαθημάτων
Αρχικά, ως προς το περιεχόμενο, το υλικό και τα κείμενα ανάγνωσης που
χρησιμοποιούνται στην τάξη, αυτά θα πρέπει να αντανακλούν την ποικιλομορφία των
μαθητών στην τάξη και την ποικιλομορφία των συντελεστών κάθε επιστήμης ή
μαθήματος.
Οι εκπαιδευτές θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν πώς οι επιλογές τους σε
κείμενα ανάγνωσης, παραδείγματα, αναλογίες, βίντεο και άλλο περιεχόμενο μπορεί
να εμπεριέχουν προκαταλήψεις ή να ενισχύουν τα στερεότυπα.
Το πρόγραμμα μαθημάτων θα πρέπει επίσης να επανεξεταστεί για να διασφαλιστεί
ότι δεν υποκρύπτονται μορφές καταπίεσης. Επιπλέον, οι δραστηριότητες που
χρησιμοποιούνται στην τάξη θα πρέπει να δημιουργούνται με συνείδηση του
αντίκτυπού τους στους μαθητές.
3.2 Ουσιαστική μεθοδολογία
Δεύτερον, η παιδαγωγική μέθοδος θα πρέπει να είναι συμπεριληπτική, που
σημαίνει ότι οι εργασίες του μαθήματος θα πρέπει να έχουν νόημα για τους
μαθητές, να έχουν σχεδιαστεί για να τους ενθαρρύνουν, να εκπληρώνουν
αποτελεσματικά τις ανάγκες τους και να τους καλούν σε συνεργασία.
Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι χρησιμοποιούνται συχνά
πολλές τεχνικές ενεργητικής μάθησης. Για παράδειγμα, συζητήσεις, ομαδικές
εργασίες, βιωματική μάθηση, συζητήσεις με επιχειρηματολογία, παρουσιάσεις και
ομαδικά έργα.
Οι δραστηριότητες και τα μαθήματα θα πρέπει να παρουσιάζονται με
πολλούς τρόπους ώστε να ανταποκρίνονται στα διαφορετικά στυλ μάθησης των
μαθητών. Το να δίνεται στους μαθητές η δυνατότητα να αναστοχαστούν τι έχουν
μάθει μπορεί να βοηθήσει να γίνει κατανοητή η πρόοδός τους και οι τομείς που μπορεί
να χρειάζονται περισσότερη προσοχή, αλλά επίσης μπορεί να ενισχύσει τη μάθηση
και να τους βοηθήσει να τη συνδέσουν με τις δικές τους εμπειρίες ζωής.
3.3 Αξιολόγηση αξιολογήσεων
Τέλος, στον τομέα της αξιολόγησης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πολλούς
τρόπους αξιολόγησης της μάθησης των μαθητών και της απόκτησης γνώσεων από
αυτούς.
Οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να καλούνται να μοιραστούν τις γνώσεις τους
με διάφορους τρόπους, για παράδειγμα με παραδοσιακά τεστ και γρήγορες ασκήσεις,
ασκήσεις για το σπίτι, απαντήσεις σε ερωτήσεις στην τάξη, ομαδικές συζητήσεις
και αληθινές αξιολογήσεις όπως συνεντεύξεις για την ιστορία της ζωής τους ή
προσωπικές ιστορίες που δείχνουν την μάθησή τους.
Οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν
βαθμολογικές μονάδες με αρκετούς τρόπους, όχι μόνο με τα διαγωνίσματα και τις
τελικές εξετάσεις. Τέλος, οι εκπαιδευτές θα πρέπει να αναφέρουν το σκοπό των
εργασιών και των δραστηριοτήτων, καθώς και τις γνώσεις και τις δεξιότητες που
θα αποκτηθούν μέσω αυτών.
4.
Να σέβεστε και να ενισχύετε τον πολιτισμό των μαθητών
Κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια προσέρχεται
στην τάξη με ένα σύνολο συμπεριφορών, πεποιθήσεων και χαρακτηριστικών που
τον/την κάνουν μοναδικό/ή. Μαζί με αυτά, έρχονται και τα συστήματα αξιών, οι γλώσσες,
οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και ο τρόπος ζωής που συμβάλλουν επίσης στην
ατομική ταυτότητα. Δίνοντας σημασία στον πολιτισμό κάθε μαθητή και κάθε
μαθήτριας, συμβάλλουμε στην αντίληψη του εαυτού τους, που με τη σειρά της
επηρεάζει την εκπαιδευτική τους επιτυχία. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους
οποίους οι εκπαιδευτές μπορούν να ενσωματώσουν τον πολιτισμό στην τάξη.
Οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να ενθαρρύνονται
να ακούνε αποτελεσματικά και ο εκπαιδευτής μπορεί να το δείξει αυτό με
παραδείγματα καλών δεξιοτήτων ακρόασης. Οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να έχουν
ευκαιρίες να μοιραστούν τα συναισθήματα, τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις
οπτικές τους. Θα πρέπει να διδάσκονται να λαμβάνουν και να δέχονται αυτές τις
πληροφορίες, τιμώντας παράλληλα τις διαφορές των συμμαθητών τους. Θα πρέπει να
ενσωματωθούν στα μαθήματα δραστηριότητες και ευκαιρίες μάθησης που να δίνουν
στους εκπαιδευόμενους τη δυνατότητα να τιμήσουν τον ίδιο τους τον πολιτισμό και
τον πολιτισμό των άλλων.
Οι διδακτικές μέθοδοι και οι διδακτικές πρακτικές
είναι ένας άλλος τρόπος να υποστηρίξουμε και να δείξουμε εκτίμηση στον
πολιτισμό και τη γλώσσα ενός μαθητή. Επιλέξτε κείμενα, βίντεο, ποιήματα,
τραγούδια και άλλο υλικό, στο οποίο οι εκπαιδευόμενοι θα δουν και θα ακούσουν
ανθρώπους που μοιάζουν με αυτούς. Ένας άλλος τρόπος να ενσωματώσετε τον
πολιτισμό των μαθητών σας είναι να καλέσετε στην τάξη ομιλητές ή να
συμμετάσχετε σε μια διαδικτυακή εκδήλωση. Αφιερώστε χρόνο στο να κατανοήσετε
τους μαθητές σας, ώστε να μπορέσετε να διδάξετε σε διαφορετικά πολιτισμικά
υπόβαθρα και ενδιαφέροντα.
5.
Ενσωματώστε την οικογένεια και την κοινότητα
Για να ανταποκριθεί μια τάξη καλύτερα στις
πολιτισμικές ανάγκες χρειάζεται η συμμετοχή των οικογενειών και των κοινοτήτων
στην εκπαιδευτική ζωή των εκπαιδευόμενων. Έρευνες έχουν δείξει μεταξύ άλλων ότι
όταν συμμετέχουν οι γονείς και οι κοινότητες, οι εκπαιδευόμενοι είναι πιο
πιθανό να παρακολουθούν το σχολείο τακτικά, να ολοκληρώνουν τις ασκήσεις στο
σπίτι και να παίρνουν καλύτερους βαθμούς. Η συμμετοχή μπορεί να γίνει με
αρκετούς τρόπους, όπως με την ανατροφή, την επικοινωνία, τον εθελοντισμό, τη
μάθηση στο σπίτι, τη λήψη αποφάσεων και τη συνεργασία με την κοινότητα.
Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να επικοινωνούν με
τις οικογένειες, όχι μόνο όταν υπάρχει πρόβλημα με ένα μάθημα, αλλά και όταν
προκύπτει κάτι θετικό. Η ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία με τις οικογένειες
μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και στην ανάπτυξη και καλλιέργεια
μιας σχέσης που δίνει στους εκπαιδευτές τη δυνατότητα να κάνουν ερωτήσεις και
να μάθουν περισσότερα για τους μαθητές τους.
Η ανοιχτή συμπεριφορά πριν την έναρξη της
σχολικής περιόδου και η ενημέρωση των γονιών για τους τρόπους με τους οποίους
μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί σας μπορεί να βοηθήσουν πολύ. Οι εκπαιδευτές
μπορούν ακόμα και να καλέσουν τους γονείς να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο
για τα ενδιαφέροντα ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τους μαθητές τους. Πολλά
σχολεία φροντίζουν επίσης να διαθέτουν διερμηνείς για τις οικογένειες και
διευκολύνσεις μεταφοράς για να τους δώσουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τις
σχολικές συναντήσεις και εκδηλώσεις. Τέλος, το να αφιερώνετε χρόνο σε
αυθόρμητες συζητήσεις και ερωτήσεις για την κατάστασή τους θα έδινε στις
οικογένειες τη δυνατότητα να νιώθουν πιο άνετα και ότι συμπεριλαμβάνονται.